Is wendbaar zijn toekomstbestendig genoeg?

Het professionele projectmanagement bestaat nagenoeg driekwart eeuw, maar echt de boel op de rit hebben we niet. De schattingen zijn dat driekwart van alle projecten uit de bocht vliegen. Naarstig op zoek om dit op de rit te krijgen, duiken we op het wendbaar (agile) worden. De vraag is of dit wel de juiste insteek is.

Het probleem

Laten we even teruggaan naar het probleem en de oorzaken daarvan. Je kunt gerust stellen dat we een probleem hebben als we na zoveel jaar projectmanagement nog niet betrouwbaar kunnen opleveren. Terwijl de klant ondertussen ook schreeuwt om innovatie, flexibiliteit en duurzaamheid. Er moet dus uit een ander vaatje getapt worden. Maar welke?

Daarvoor kijken we eerst naar de hoofdoorzaken; grofweg vijf. Ten eerste gebruiken we nog spelregels uit de industrialisatie. Waarbij verantwoordelijkheid is gescheiden van uitvoering en specialisatie efficiënt zou zijn, maar tegenwoordig teniet gedaan door alle afstemmingsverliezen. Versterkt door toenemende complexiteit, zowel organisatorisch, technisch als onze omgeving. Tot overmaat van ramp sturen we op de verkeerde meters: korte termijn en in de achteruitkijkspiegel. En door aanbestedingen houdt deze negatieve spiraal zichzelf in stand.

Hoger doel?

Hoewel we deze spiraal al decennia lang proberen te doorbreken, zit er de laatste jaren wat meer schot in de zaak. Het percentage projecten dat mis gaat, loopt volgens onderzoek gestaag terug. En dat in een, wat zal het zijn, decennium tijd. Daar zit dus iets in wat helpt. Helaas blijft het bij het laaghangend fruit. Van wat ik zie bij organisaties is dat ze na een cursus met z’n allen gaan ‘stickertjes plakken’ en elke ochtend rond een bord staan. Hoewel je ergens moet beginnen, blijft het hier vaak bij. Een gemiste kans! Hoe dat komt?

Misschien vanwege de focus op slechts ‘wendbaar worden’. Oké, dan ben je geen olietanker meer maar een speedboot. Wat dan? Wat ik zie is dat degenen die erin racen niet weten welke kant ze op moeten. Niet zozeer op projectniveau, maar vooral op het projectoverstijgend organisatieniveau. Wat is het hoger doel dat we nastreven? We hebben namelijk houvast nodig, en geen schuivende organisatiedynamiek. Een ongrijpbare omgevingsdynamiek is al erg genoeg.

Innige relaties

Op dit laatste hebben we weliswaar weinig invloed. Maar om levensvatbaar te blijven moet je leren hoe je met omgevingsdynamiek om kunt gaan. Dit vereist een essentiële eigenschap: de bekwaamheid om te leren. Dit lerend vermogen wordt steeds relevanter, om te voldoen aan de veranderende behoeften van klanten. Echter, lerend vermogen opbouwen vereist iets wat haaks lijkt te staan op langdurige projecten, namelijk kort-cyclisch leren.

Toch is dat nodig om het ultieme niveau van toekomstbestendigheid te bereiken: dat van een lerende organisatie. De kracht hiervan zit hem niet alleen in het kort-cyclisch leren. Het vereist uitwisseling van ervaringskennis. En daar schort het nog wel eens aan! Voordat je het weet zijn we zo wendbaar bezig, dat we vergeten aandacht te besteden aan lange en innige relaties. Relaties die nodig zijn voor de zo moeilijk overdraagbare cultuurgebonden waarden, ervaringen en attituden. Juist de dingen die ons bijzonder maken, en daarmee aantrekkelijk.