Van kleineren naar presteren in de bouw

Je hoort bijna iedereen in de bouw mopperen – deels terecht – dat ze zo laat betrokken worden in het proces. Dat de opdrachtgevers de bouw anders moeten uitvragen dan laagste prijs. Maar de leverende partijen moeten de hand ook in eigen boezem steken. Want als je jaar in jaar uit niet levert wat klanten vragen, dan ontstaat er natuurlijk geen vertrouwen. Daarmee wordt de negatieve spiraal ingezet.

De vraag is hoe we deze negatieve spiraal kunnen doorbreken. We moeten daarvoor eerst af van de ongezonde levensstijl, zowel bij opdrachtnemer als opdrachtgever. Pas vanuit een gezonde levensstijl kun je werken aan prestaties. In het geval van lean zijn dat duurzame topprestaties, indien op basis van duurzame relaties (respect).

Kleineren

De branche klaagt over hoe moeilijk het is kwaliteit te leveren als klanten de ontwerpers en bouwers slechts selecteren op basis van de laagste prijs en niet op het totaalpakket. De branche moet echter wel leren begrijpen wat kwaliteit betekent voor klanten. Door echte kwaliteit te leveren kan zij de vicieuze cirkel van slechte service en lage verwachtingen doorbreken.

Tabel 1: huidige ‘prestaties’ ofwel kleineren.

Kwaliteitsbeleving

Waarom zoveel klanten kiezen voor de laagste prijs (veelal via aanbestedingen)? Dat komt door de kwaliteitsbeleving, of eigenlijk het ontbreken daarvan. Edwards Deming schreef daarover: “Een prijs is nietszeggend zonder een adequate maatstaf voor kwaliteit”. Daarom gaat zonder begrip van de te ontvangen waarde het werk naar de laagste aanbieder, waardoor lage kwaliteit en hoge kosten het gevolg zijn.

Late inbreng kennis

Aanbestedingen lijken de risico’s voor de opdrachtgever te minimaliseren door deze precies te definiëren in specificaties en contracten. Echter, het is duidelijk dat deze strategie de klanten niet beschermt tegen falen. En het voorkomt jammer genoeg dat vaardigheden en kennis van leveranciers en bouwers worden benut in het ontwerpen en plannen van de projecten.

Te veel tijd en moeite worden besteed in de bouw op locatie, om de ontwerpen in de praktijk uit te voeren. Dit is een aanwijzing van een fundamenteel probleem in de bouw: de scheiding van het ontwerpen van de rest van het projectproces. Bijna iedereen in de bouw ziet deze scheiding als belangrijkste oorzaak van de slechte prestaties in de sector.

Stabiliseren

Het aanbestedingsmodel werkt het ‘kleineren’ dus in de hand. Bovendien gaat het niet om de eenmalige kosten, maar om de totale waarde. De samenwerking tussen afnemers en leveranciers is een veel krachtigere strategie om beide winstgevender te maken op de lange termijn, dan welk aanbestedingsmodel ooit bedacht. Opdrachtgevers zullen zich misschien afvragen hoe ze dan waarde voor hun geld krijgen. Het antwoord ligt in de vergelijking van leveranciers en het strikt meten van hun prestaties.

“Met de kennis van nu had de Rijksgebouwendienst bij het Rijksmuseum niet gekozen voor klassieke bestekken, maar voor een integrale opdracht.” (Cobouw, 12 april 2013)

Betrouwbaarheid

Meet allereerst de betrouwbaarheid van het projectsysteem en de klanttevredenheid. Worden projecten op tijd opgeleverd, binnen budget en met de gewenste kwaliteit?

Tabel 2: van kleineren naar stabiliseren.

Helaas heeft de bouw geen objectief auditproces dat de prestaties meet, zoals in de auto-industrie bijvoorbeeld wel het geval is. Klanten zouden dit eigenlijk moeten eisen van de bouwbranche. De waardering en terugkoppeling van de klanten houden namelijk de leercirkel op gang en leiden voortdurend tot verbetering en vernieuwing.

Vroegtijdige inbreng kennis

Met kwantitatieve prestatiedoelen en afspraken voor het selecteren van partners, kan waar voor het geld worden aangetoond en degelijk worden geaudit. De selectie van leverende partijen moet dan vroegtijdig in het proces gebeuren, zodat de juiste kennis op het juiste moment beschikbaar is en de verspillende werking van overdracht wordt voorkomen. Dergelijke ketensamenwerkingsprojecten hebben bewezen tot wel 30% goedkoper te kunnen zijn dan klassiek aanbesteden.

Maar dan moeten de opdrachtgevers wel hun verantwoording nemen voor effectief ontwerpen. Want maar al te vaak zijn zij ongeduldig en willen hun project zo snel mogelijk op de bouwlocatie zien, het liefst al de dag na overeenstemming (het zogeheten ‘eerstepaal-syndroom’). De branche moet haar opdrachtgevers daarentegen leren begrijpen dat, wanneer men graag efficiëntie en betere kwaliteit wil, het effectiever en dus slimmer is om meer resources in te zetten aan het begin van het project. Want het ontwerp heeft 70% invloed op de totale kosten, terwijl het maar 5% van de totale productkosten uitmaakt!

Presteren

Nu we een idee hebben hoe we van onze ongezonde levensstijl af kunnen komen, is het tijd om te kijken wat we moeten doen en laten om een topsporter te worden. Een olympische droom die velen wellicht nooit bereiken, maar wel een toekomstbeeld dat tot de verbeelding spreekt en energie geeft om het maximale uit jezelf en anderen te halen. En wie weet, kom je toch nog op het podium.

Met lean kan het sneller, beter én goedkoper (performance). Hoewel het voor de meesten al een hele klus wordt om gewoon op tijd, binnen budget en zonder kwaliteitsissues iets te kunnen leveren (conformance).

Tabel 3: Van stabiliseren naar presteren en tevens innoveren.

Bewezen prestaties met lean

Een eerste voorbeeld van lean in de bouw komt uit het boek Lean Thinking van Womack en Jones (oorspronkelijk uit 1996). Hierin wordt melding gemaakt van verkorting van de doorlooptijd van een gebruikelijk type woning. De tijd van contract tot oplevering kon worden verkort van zes maanden naar slechts vijftien dagen. En dat met twintigste-eeuwse bouwtechnieken, nog zonder dat grote componenten gefabriceerd werden in een gecontroleerde omgeving waar lean-technieken ten volste benut kunnen worden.

Een ander voorbeeld uit diezelfde periode komt van een wegenbouwproject waarbij 95% van de weekplanningen op tijd werd afgerond, tegenover een gebruikelijke 50%. Het betekende minder weekendwerk en minder overwerk. De productiviteit ging omhoog, er was een reductie in ongevallen en het project kreeg lovende kritieken vanwege de hoge kwaliteit. Met andere woorden, lean wordt al twintig jaar gebruikt in de bouw & infra en er zijn genoeg bewezen prestaties.

Tabel 4: Bewezen prestaties van lean in productie en lean in de bouw.

Mijn vraag is: wat weerhoudt jouw organisatie om topprestaties te leveren? Laat het hieronder in de commentaren weten.